جشن‌های باستانی ما ایرانیان، بخشی از فرهنگ و تمدن ما است. پرداختن به جزییات جشن‌ها به ما کمک میکند تا فرهنگ کهن ایران را بهتر بشناسیم. یکی از همین جشن‌ها و آداب و رسوم‌ها، برگزاری جشن چهارشنبه سوری است. جشنی سراسر شادی، نشاط و همدلی. در برگزاری جشن چهارشنبه سوری آداب و رسوم خاصی وجود دارد. رسم چهارشنبه سوری به‌طور کلی یک ماهیت مشخص دارد، اما در شهرهای مختلف، آداب برگزاری آن کمی متفاوت است.
در این بخش قصد داریم به آداب و رسوم مردم شهرهای مختلف ایران در جشن چهارشنبه سوری بپردازیم.
پس تا پایان همراه ما باشید.
چهارشنبه سوری چیست؟
آخرین شب چهارشنبه سال در ایران، چهارشنبه سوری نامیده میشود. این جشن در شب سه‌شنبه برگزای می‌گردد. برخلاف این روزها که چهارشنبه سوری پر از تنش و نگرانی از بابت صداهای نا به هنجار و آتش بازی‌های خطرناک است، رسوم چهارشنبه سوری در ایران باستان این‌طور نبود. دورهم جمع شدن، معاشرت، دیدار بزرگان، حل اختلاف‌ها، شادی و جشن گرفتن از ویژگی‌های مراسم چهارشنبه سوری در ایران باستان است. اگر بخواهید چنین شب زیبایی را در کنار عزیزانتان بگذرانید، کافی است کمی بوته آتش درست کنید و خارج از خانه آتش بزنید.
حتما نکات ایمنی را برای روشن کردن آتش درنظر بگیرید و با نظارت فرد متخصص و باتجربه‌ای در این زمینه اقدام کنید تا شاهد رویدادهای ناراحت کننده نباشیم.
حتما بخوانید: نوروز در ترکیه: جشن عید نوروز در ترکیه چگونه است؟
رسم و رسوم چهارشنبه سوری چیست؟
همان‌طور که می‌دانید، جشن چهارشنبه سوری از قدیم الایام بین ایرانی‌ها رایج بوده و هست. از شناخته‌ترین رسوم جشن چهارشنبه سوری، روشن کردن آتش است. از دیرباز، آتش برای انسان مقدس بوده و هست. گرما، پاکی، سلامتی و قدرت از ویژگی‌های آتش است. ایرانیان باستان برای تمام کردن سال و سوزاندن بدی‌ها، بیماری‌ها و ناملایمت‌ها، از این روز استفاده می‌کردند تا تمامی رویدادهای بد و مریضی را به آتش تحویل دهند تا سوزانده شود و از آن، گرما، سلامتی و انرژی مثبت بگیرند تا سال جدید را آغاز کنند. این رسوم درکنار دورهم بودن‌ها و تعاملات دوستانه و خانوادگی، موجب پدیدار شدن حس و حال خوب در آغاز فصلی جدید از زندگی است. چهارشنبه سوری با چنین رسومی، از قدیمی‌ترین و جذاب‌ترین رسوم ما ایرانیان است که باید تلاش کنیم به بهترین شکل باقی بماند.
چهارشنبه سوری در ایران باستان چگونه بوده است؟
در گذشته، ایرانیان برای سوزاندن پلیدی‌ها، زشتی‌ها و بیماری‌ها، در روز آخرین سه‌شنبه سال، کاه و هیزم می‌خریدند تا در شب به‌صورت کپه کپه آن را در یک مسیر قرارداده و روشن کنند. تعداد این کپه‌های آتش معمولا 7 عدد بود. شاید عدد 7 را به نیت 7 آسمان یا 7 روز خلقت زمین و آسمان انتخاب کرده بودند. در آیین زرتشت آتش نمادی از عظمت خداوند است. در چهارشنبه سوری، سنت شب نشینی و دورهمی دوستان و اقوام برقرار بود. اما متاسفانه با گذشت مدت زمانی، به دلیل مشکلات سیاسی و فشار بر مردم در سلسله‌های پیشین، مراسم چهارشنبه سوری ممنوع اعلام شد. حتی مغازه‌ها و ماشین‌هایی که بار کاه و هیزم حمل می‌کردند نیز، مصادره شدند. همین موضوع خشم مردم را بیش از پیش زیاد کرد و موجب شد تا آنها برای برطرف کردن خشم خودشان، مراسم چهارشنبه سوری را مخفیانه برگزار کنند و به نشانه اعتراض از لوازمی مشابه با ترقه استفاده کنند. هرچند این شرایط چندان پایدار نبود، اما به مرور استفاده از لوازم آتش بازی و ایجاد کننده سر و صدا بیش از پیش رایج شد و مردم با فراموش کردن رسم و رسوم واقعی چهارشنبه سوری، به ایجاد رعب و وحشت و آسیب به خود یا دیگران پرداختند.
حتما بخوانید: چرا چهارشنبه سوری را جشن می گیریم؟ تاریخچه +آداب و رسوم
آداب و رسوم مردم آذربایجان غربی و شرقی در چهارشنبه سوری
اگر بخواهید بدانید که آداب و رسوم مردم آذربایجان غربی در نوروز و استقابل از آن چیست، باید ویژگی آداب و رسوم مردم مراغه، آداب و رسوم چهارشنبه سوری در آذربایجان شرقی و آداب و رسوم چهارشنبه سوری در آذربایجان شرقی را به‌طور کلی بدانید. مردم این خطه همه آذری زبان هستند و آداب و رسوم مشابهی در برگزاری جشن چهارشنبه سوری دارند. جالب است بدانید که مردم تبریز رسم دارند تا در شب چهارشنبه سوری، به روی هم گلاب بپاشند. پاشیدن آب و گلاب را به نوعی سعادت را نصیب زندگی‌شان میکند. غذای چهارشنبه سوری در تبریز معمولا آش یا پلو است. در ارومیه نیز، رسم چهارشنبه سوری چنین است که جوانان به منزل افراد بزرگ فامیل می‌روند و با خوردن شیرینی، آجیل و شکلات شادی این شب را باهم تقسیم میکنند. در این میان، افرادی که مرادی دارند، وظیفه تقسیم کردن آجیل چهارشنبه سوری را برعهده می‌گیرند تا به مراد دل‌شان برسند. در اردبیل رسم بر این است که زنان به‌طور دسته‌جمعی به کنار رودخانه بروند و از آن‌جا آب بیاورند و در اطراف خانه بپاشند. در همان کنار رودخانه نیز، جوانان درحال سوارکاری هستند و آتشی روشن میکنند تا این جشن را پاس دارند.
آداب و رسوم چهارشنبه سوری در مشهد
در آداب و رسوم رایج چهارشنبه سوری در مشهد این است که در هر محل یا منطقه، 3 الی 7 کپه آتش روشن میشود تا پیر و جوان از روی آن بپرند و زردی و مریضیها را به آتش بسپارند و سرخی و تندرستی را از او بگیرند. تا اینجا رسوم مشهدیها مثل سایر نقاط ایران است، اما جالب است بدانید که آنها اصلا آتش را خاموش نمیکنند و اعتقاد دارند که آتش چهارشنبه سوری باید تا خاکستر شدن بسوزد. بعد از خاموش شدن آتش، معمولا دختر کوچک خانواده خاکسترها را جمع میکند و به آب روانی که در نزدیکی خانه است، میریزد. رسم بر این بود که وقتی دختر خاکستر را در آب ریخت، به خانه بازگردد و در را بزند، اهل منزل از او میپرسند که "کیه؟" او میگوید که "منم" مجدد از دختر بچه میپرسند که " از کجا میای؟" او جواب میدهد که "از عروسی" مجدد سوال میشود که "چه چیزی برایمان آوردهای؟" دختر بچه میگوید "تندرستی" و سپس در باز میشود. این گفتگو با نیت خیر و نیکی خواستن اهالی خانه انجام میشود. همچنین، در مشهد و سبزوار رسم بر این است که با چوب، گوی آتشین میسازند و از ارتفاع داخل آتش پرتاب میکنند و شعر میخوانند که غم برو شادی بیا، محنت برو روزی بیا.
حتما بخوانید: تزیین سبزه عید: انواع مدل های تزیین سبزه عید + آموزش تزیین سبزه
آداب و رسوم چهارشنبه سوری در کرمانشاه
مردم کرمانشاه از شادترین آداب و رسوم برخوردارند. آنها در هر شرایطی سعی بر این دارند که شادیشان را با رقص محلی و آوازهای کردی دلنشین بگذرانند. آداب و رسوم چهارشنبه سوری در کرمانشاه چنین است که هر کوچه و هر خانه برای خود و دوستانش آتش روشن میکند. درصورتیکه در محلی خانوادهای عزادار باشند، تا 10 خانه اینطرف و آن طرفشان آتشی روشن نمیشود. این رسم برای احترام به غم و ناراحتی همسایهها است. از آداب این شب زیبا میتواند به فال کوزه و اجرای ههلپهرکی اشاره کرد. رقص و شادی در کنار آوازهای محلی و متناسب با جشن چهارشنبه سوری، از آداب برگزاری این جشن در کرمانشاه است.
آداب و رسوم چهارشنبه سوری در لرستان
جالب است بدانید که آداب و رسوم چهارشنبه سوری در لرستان نیز مانند سایر شهرها است، با این تفاوت که اهالی لرستان اکثرا اعتقاد دارند که چهارشنبه سوری را باید خارج از خانه بگذرانند. همه برای روشن کردن آتش تلاش میکنند و با خوراکی‌های مناسب این شب، از اطرافیان پذیرایی میکنند. حضور حاجی فیروز و آواز خواندن به زبان لری نیز، بخشی از این آداب و رسوم کهن محسوب میشود.
حتما بخوانید: هفت سین نماد چیست؟ معرفی کامل سین های نوروزی +تاریچه هفت سین
آداب و رسوم چهارشنبه سوری در اصفهان
آداب و رسوم چهارشنبه سوری در اصفهان مانند سایر شهرهای ایران، با شادی و دورهمی همراه است. چهارشنبه سوری در اصفهان به چهارشنبه سرخی شهرت دارد. در این روز شکستن کوزه‌های کهنه، گره گشایی، فالگوش از رایج‌ترین کارهایی است که براساس رسم و رسوم انجام می شود. در اصفهان امروزی، زنان خانواده برای روشن کردن بوته آتش اقدام میکنند و مقداری اسپند نیز درون آتش می‌ریزند تا خانواده از چشم بد به دور باشند. چهارشنبه سوری فرصت مناسبی برای آشنایی خانواده‌ها و ازدواج دختر و پسرها است. این رسم از زمان قدیم که دختران برای آوردن گندم و پسران برای سواری به صحرا می‌رفتند، وجود داشته است.
خلاصه مطلب
پرداختن به آداب و رسوم در هر شرکتی، نشان از فرهنگ و تمدن مردم آن خطه است. جشن چهارشنبه سوری و آشنایی با آداب و رسوم برگزاری آن در هر شهر، نشان دهنده عمق این تمدن است. سعی کنید با نشر این مطلب اطلاعات ارزشمندی را به عزیزانتان منتقل کنید و در این فرهنگسازی همراه ما باشید.
