بعد از مراسم خواستگاری و بله‌برون، نوبت بحث شیرین نامزدی و عقد است. معمولا در این مرحله، مقدماتی مثل مشاوره ازدواج، آزمایش ازدواج و مشاوره حقوقی انجام می‌شود. اگر در شرف ازدواج هستید یا در آینده، قصد ازدواج دارید، لازم است از شروط ضمن عقد آگاه باشید و بدانید که، حق و حقوقتان، پس از امضا کردن یا نکردن هریک از شروط ضمن عقد چه خواهد بود.
چه شروط ضمن عقدی را می‌توانید به عقدنامه اضافه کنید؟ عقدنامه مهم‌ترین قرارداد زندگی مشترکتان است. اطلاع از مفاد قراردادی که امضا می‌کنید، حق طبیعی شماست، پس برای آگاهی بیشتر همراه ما باشید.
شروط ضمن عقد چیست؟ کدام شروط را باید قبول کرد؟ در چه شرایطی، نداشتن شروط ضمن عقد مشکل‌ساز خواهد شد؟ در این مقاله به بررسی مهم ترین نکات شروط ضمن عقد، می‌پردازیم.
شروط ضمن عقد چیست؟
در عقدنامه، شروطی وجود دارد که با امضای هر یک از آن‌ها، خانم و آقا، حق و حقوقی بر گردن یکدیگر خواهند داشت. معمولا در این شرایط، میزان شوق و ذوق ازدواج تاحدی است که، کمتر کسی عقدنامه را مطالعه کرده‌است. اما لازم است بدانید که، با تمام شیرینی و لذتی که پیوند شرعی و قانونی، برایتان به همراه دارد، عقدنامه یک سند قانونی است. باید مطلع باشید که چه چیزهایی در آن قید شده‌است و چه شروطی را امضا می‌کنید، تا نسبت به آن‌ها متعهد باشید.
معمولا، آگاهی دادن به دختر و پسر، قبل از امضای شروط، وظیفه سردفتردار است. اما عملا این وظیفه، به‌درستی انجام نمی‌شود. شروط ضمن عقد دو دسته است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
انواع شروط ضمن عقد
1. شروط ضمن عقد از پیش تعیین شده
اگر عقدنامه را مطالعه کنید، شروطی را در آن مشاهده می‌کنید، که به‌صورت قانونی و پیش‌فرض وجود دارند. معمولا همین شروط عادی را، زوج‌ها بدون اطلاع و آگاهی امضا می‌کنند. این افراد، در شرایط بحرانی زندگی مشترک، متوجه تعهداتی می‌شوند که با امضا شروط ضمن عقد، بر گردن آن‌ها است. قانون هیچ بهانه‌ای مبنی بر، عدم اطلاع و آگاهی از امضا شروط، قبول نمی‌کند. پس بهتر است، با مطالعه دقیق این مقاله، از جزئیات شروط ضمن عقد آگاه شوید.
2. شروط ضمن عقد افزودنی
قانون این حق را برای شما قائل شده‌است که درصورت نیاز، شروطی به عقدنامه اضافه کنید. این شروط، باید با اطلاع و آگاهی طرف مقابلتان، به عقدنامه اضافه شود. با امضا هر یک از این شروط، عروس خانم و اقای داماد برای اجرای آن شرط، به هم متعهد می‌شوند.
بررسی شروط ضمن عقد مندرج در عقدنامه به زبان ساده
در عقدنامه، شروط از پیش تعیین شده‌ای وجود دارد که در ادامه به بررسی هریک از آن‌ها می‌پردازیم.
1. مالکیت نصف اموال
اولین شرط در عقدنامه ازدواج، مالکیت نصف اموال شوهر، پس از طلاق است. طبق مفاد این شرط، درصورتی‌که طلاق به درخواست مرد صورت گیرد و خانم، در حیطه وظایف همسری خود هیچ کم‌و‌کاستی نداشته باشد؛ نصف اموال شوهر به زن می‌رسد. البته نصف اموالی که پس از ازدواج بهدستآورده است، به زن تعلق می‌گیرد.
2. وکالت جهت گرفتن طلاق
طبق این شرط، شوهر به همسر خود، حق طلاق مشروط می‌دهد. طبق این شرط، درصورت وقوع هر یک از بندهای عقدنامه، وکالت بلاعزل برای اقدامات قانونی طلاق، توسط خانم در نظر گرفته شده‌است. در این شرایط، شوهر به زن این حق را می‌دهد که با طی نمودن مراحل قانونی و انتخاب نوع طلاق، حکم طلاق را دریافت کند. در این شرط، وکالت دیگری به زن داده می‌شود که در صورت بخشش مهریه، امکان پذیرش این بخشش از طرف مرد را داشته باشد، تا طلاق صورت‌گیرد.
بندهای شرط وکالت جهت گرفتن طلاق
الف. استنکاف شوهر از دادن نفقه زن به مدت شش ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تایید نفقه و همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه زن را به مدت شش ماه وفا نکند و به اجبار ایفا هم ممکن نباشد.
ب. سوء رفتار و یا سوء معاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیر‌قابل تحمل کند.
ج. ابتلای زوج به امراض صعب‌العلاج به نحوی که دوام زناشویی برای زوجه مخاطره‌آمیز باشد.
د. جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح شرعا ممکن نباشد.
ه .عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد.
و. محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که بر اثر عجز از پرداخت منجر به پنج سال بازداشت یا به حبس و جزای نقدی شود که مجموعا منتهی به پنج سال یا بیشتر بازداشت شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد.
ز. ابتلای زوج به هر گونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل آورد و ادامه زندگی برای زوجه دشوار باشد.
ح. زوج زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترک کند. تشخیص ترک زندگی خانوادگی و تشخیص عذر موجه با دادگاه است و یا شش ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت نکند.
ط. محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب جرم و انجام هر‌گونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد. تشخیص اینکه مجازات مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی است، با توجه به وضع و موقعیت زوجه و عرف و موازین دیگر با دادگاه است.
ی. در صورتی که پس از گذشت پنج سال، زوجه از شوهر خود به جهت عقیم‌بودن و یا عوارض جسمی دیگر زوج صاحب فرزند نشود.
ک. در صورتی که زوج مفقودالاثر شود و ظرف شش ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.
ل. زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت نکند.
بررسی شروط ضمن عقدی که می‌توانید به عقدنامه اضافه کنید
در این بخش قصد داریم، از شروط ضمن عقدی که می‌توانید به عقدنامه اضافه کنید، صحبت کنیم. این شروط، برای روزهای مبادا است. قطعا همه با عشق و علاقه ازدواج می‌کنند، اما کسی از فردای زندگی و اتفاقات ناخوشایند آن خبر ندارد. پس بهتر است، اگر خواستار موارد معینی از شروط عقد هستید، آن را به عقدنامه خود اضافه کنید.
1. شرط حق تحصیل در عقدنامه
با اضافه کردن این شرط به عقدنامه، خانم حق ادامه تحصیل در هر مقطعی را دارد. با این شرط، شوهر حق محدود‌کردن تحصیل همسر را، نخواهد داشت. اگر ادامه تحصیل برایتان مهم است، می‌توانید این شرط را با همسر آینده خود درمیان بگذارید و در عقدنامه اضافه کنید.
2. شرط حق حضانت فرزند در عقدنامه
براساس قانون، درصورت طلاق، حضانت فرزند پسر تا 2 سالگی و فرزند دختر، تا 7 سالگی متعلق به مادر است. پس از طی‌شدن این مدت زمان، حضانت فرزند، به پدر واگذار می‌شود. با اضافه‌کردن شرط حق حضانت فرزند به عقدنامه، می‌توانید این حق را به خودتان اختصاص دهید. با امضای این حق، درصورت طلاق، حق حضانت فرزند با مادر است.
3. شرط تنصیف اموال در عقدنامه
شاید احساس کنید که، چون در شروط پیش‌فرض عقدنامه، تنصیف اموال ذکر شده‌است، دیگر نیازی به اضافه کردن آن ندارید. اما بهتر است بدانید که، این شرط، حق تقسیم برابر اموال زندگی مشترک را برای خانم و آقا، بدون هیچ پیش‌شرطی ایجاد می‌کند. شرط تنصیف اموال، به این صورت است که بدون درنظرگرفتن تمامی 12 شرط پیش‌فرض عقدنامه، بعد از طلاق، نصف اموال شوهر، که در طول زندگی مشترک بهدستآورده است، سهم خانم می‌شود.
4. شرط حق تعیین مسکن در عقدنامه
با اضافه کردن شرط حق تعیین مسکن به عقدنامه، انتخاب محل زندگی مشترک، برعهده خانم خواهد بود. بهتر است برای پیشگیری از اختلاف و اجبار، اگر تمایل دارید در محلی خاص زندگی کنید؛ این شرط را به عقدنامه اضافه کنید.
5. شرط حق خروج از کشور در عقدنامه
براساس قانون گذرنامه، خانم‌های متاهل برای گرفتن گذرنامه، باید از همسرشان اجازه کتبی داشته‌باشند. اگر اهل سفرهای خارجی هستید و احساس نیاز به داشتن مجوز دائمی، برای تمدید پاسپورت می‌کنید، حتما حق خروج از کشور را، به شروط عقدنامه اضافه کنید. با اضافه کردن این شرط و دریافت وکالت بلاعزل خروج از کشور، برای دریافت گذرنامه، نیازی به رضایت همسر وجود ندارد. این وکالتنامه، در شرایطی که شوهر خارج از ایران است و همسر نیاز به خروج از کشور دارد، بسیار کاربردی است. اگر این وکالت وجود نداشته‌باشد، دریافت گذرنامه و خروج از کشور بدون رضایت مرد امکان‌پذیر نیست و لازم است از طریق سفارت، این وکالتنامه برای همسر در داخل کشور ارسال شود.
6. شرط حق طلاق در عقدنامه
حق طلاق، به معنی دادن وکالت طلاق به خانم است؛ البته با حدود اختیارات متفاوت. وکالتنامه طلاق یا حق طلاق، باید در سندی رسمی نوشته شود. این سند رسمی، به صورت وکالتنامه ای است که در دفتر اسناد رسمی تنظیم و ثبت شده است. عقدنامه نیز، سند رسمی محسوب می‌شود که امکان ثبت حق طلاق در آن وجود دارد. طی این وکالتنامه، شوهر، وکالت رسمی در جهت اقدامات قانونی طلاق به همسر می‌دهد. طبق این وکالتنامه، همسر بدون هیچ پیش‌شرطی، می‌تواند برای طلاق اقدام کند. نکته مهم این است که، حدود اختیاراتی که به خانم داده می‌شود، در وکالتنامه مشخص می‌شود. برای مثال، شوهر می‌تواند حق طلاق را، مشروط بر بذل (بخشش مهریه) به همسر خود بدهد. حدود اختیارات و شروط، در وکالتنامه، مشخص‌کننده الزامات قانونی قبل از طلاق است.
سخن آخر
بهتر است بدانید که، هیچ زندگی با شروط ضمن عقد، مهریه سنگین و محکم‌کاری‌های این‌چنینی به خوشبختی نمی‌رسد. چیزی که ضامن خوشبختی شما خواهد بود، شناخت، تعهد، صداقت و عشق است. کمتر ازدواجی با فکر طلاق انجام می‌شود، این رویداد زیبا، همیشه در اوج احساس عشق است. به همین دلیل، کمتر کسی به فکر شروط عقد است. اما توصیه می‌کنیم، برای برابری حق زن و مرد، مهریه معقول با شروط ضمن عقد را انتخاب کنید؛ تا حقوقی برابر در ازدواجتان وجود داشته‌باشد. حتما با همسر آینده خود، این عقاید را مطرح کنید و قبل از عقد، درخصوص تمام مسائل توافق کنید تا با رضایت و خوشبختی زندگی مشترکتان را آغاز کنید.
